Skáldaskúffan #7 – Á áramótum verð ég alltaf svo melankólískur

á næstsíðasta degi ársins vakna ég á hádegi og hugsa

„hvað gerði ég til að eiga allt þetta skilið?“

hugsa um árið sem er að líða

alla staðina sem ég hef heimsótt

rigninguna í Maasai Mara sem buldi á tjaldinu alveg eins og í Africa með Toto

slabbið í Reykjavík sem seitlaði í gegnum kuldaskó, ullarsokka og föðurland

sólina í Róm sem var svo sterk að ég hélt ég myndi falla í yfirlið innan um allar rústirnar

skrefateljarinn í símanum segir að ég hafi gengið 3,1 milljón skref á árinu

ég veit ekki hvaða þýðingu það hefur

veit bara að í haust varð ég svo skotinn í konu

að ég hljóp 100 kílómetra á einum mánuði

það eina sem kom út úr því var að ég missti 8 kíló

og var skammaður af sjúkraþjálfaranum mínum fyrir að ofreyna liðina

hugsa um ástina og sorgina

samtvinnaðir þræðir frá hjarta í hjarta

startkaplar eilífðarinnar

það eina sem rofnar ekki við dauðann

það eina sem ferðast óslitið á milli heima

hugsa um ömmu og afa

fædd sama árið

farin með nákvæmlega tveggja vikna millibili

„sorgin er hreyfanlegt afl“ sagðir þú eitt kvöldið í Klaipeda

það eina sem ég myndi vilja bæta við

er að sorgin hverfur aldrei

hún finnur sér bara nýjan farveg

hugsa um systur fasta í álfakletti

hvernig getur maður syrgt einhvern sem er lifandi?

ég er hættur að sprengja flugelda

með hverju árinu hef ég minni þörf fyrir sprengingar

bara þessar djúpsjávarsprengjur sem birtast í brjóstinu

annað slagið

hugsa um öll tárin sem ég felldi

yfir ótrúlegustu hlutum

á ótrúlegustu stöðum

sólsetrinu á Seltjarnarnesi

mynd af nýfæddu barni á samfélagsmiðlum

kvikmyndinni Boyhood í bústaðnum

bréfinu sem hún sendi mér í World Class Vatnsmýri

en í símanum mínum er enginn tárateljari

á árinu sem er að líða las ég 59 bækur, horfði á 108 kvikmyndir og hlustaði á 27.800 mínútur af tónlist

helst myndi ég vilja vita hversu oft ég hló

hversu oft ég faðmaði einhvern

hversu margar mínútur ég var hamingjusamur

en um það finnast engin gögn

hugsa um þakklæti

götu fulla af haustlaufum, eins og gullin kjarnorkusprengja

bleika rönd á fölbláum vetrarhimni, þegar borgin breytist í Múmínbolla

öskrandi brimið á síðasta útihlaupi vetrarins

hugsa um æðruleysi

að finna öryggi í hverjum andardrætti

að uppgötva gleði í brosum ókunnugra

að hætta aldrei að leita jafnvel þótt maður finni ekki skapaðan hlut

á áramótum verð ég alltaf svo melankólískur

því þá líður mér eins og ég sé fjarlægjast fortíðina

jafnvel þótt ég sé að nálgast framtíðina

árin byrgja mér sýn

þannig kannski þarf ég bara að hætta að telja

í kvöld ætla ég hins vegar að skála

fyrir ári uppfullu af tilfinningum

en gersneyddu allri rómantík

ári þar sem ég uppgötvaði að andlegur vöxtur er ekki beinn eins og ljósastaur

heldur undinn eins og greinar trjánna

ári þar sem ég lærði að tíminn er ekki línulegur

heldur hringlaga eins og gárur í stöðuvatni

árið 1977 skrifaði Sigfús Daðason

ég skil ekki upphafið

ég skil ekki ástina

ég skil ekki dauðann

ég vil ekki hljóma hrokafullur

en Sigfús hafði rangt fyrir sér

við skiljum þetta allt

við erum bara búin að gleyma því

munum það ekki

fyrr en það er orðið of seint

ÞSH, 31. desember 2024

Skáldaskúffan #6 – Listi yfir ómögulega liti

Í tilefni þess að dagur íslenskrar tungu var í gær og veturinn er mættur af fullum krafti langar mig að birta hérna fyrsta kaflann í skáldsögunni minni sem ég er búinn að vera að vinna að núna í nokkur ár. Þessi fyrsti kafli var upphaflega skrifaður sem smásaga/nóvella og hefur verið tilbúinn í meira en fimm ár. Eins og ég lýsti í næstsíðasta bloggi þá hef ég verið að ströggla svolítið með þetta verk en ég er byrjaður að vinna aftur í handritinu og held að það gæti jafnvel verið mér hvatning að birta þennan fyrsta kafla hér og sjá hver viðbrögðin við því (ef einhver) verða. Þið megið allavega endilega láta mig vita hvað ykkur finnst og hvort þið viljið lesa meira. Ég veit ekkert hvort ég er að brjóta eitthvað bókmenntalegt faux pas með því að birta hérna kafla úr verki í vinnslu en ef svo er þá verður bara að hafa það.

ÞSH, 17. nóvember 2025.

---

Listi yfir ómögulega liti 

Colour itself is a degree of darkness

Johann Wolfgang von Goethe

Sem barn gerði hún lista yfir liti. Hvort það var flótti frá félagslegum aðstæðum eða einfaldlega hennar leið til að ná skipulagi á umheiminn er ómögulegt að segja. Listarnir voru einfaldir til að byrja með og endurspegluðu gjarnan hennar nánasta umhverfi; litina á kjólunum hennar (guldoppóttur, lillablár, jólarauður), mismunandi blæbrigði himinsins (sólblár, regngrár, nætursvartur) og klæðninguna á húsunum í götunni (grár, steingrár, bláhvítur). Eftir því sem Glódís eltist urðu listarnir óræðari, hættu að endurspegla ytri veruleikann og færðu sig inn á sífellt huglægari slóðir. Hún gerði lista yfir litina á tilfinningum (gleði var gul, reiði svört, hamingja græn), liti talna (þrír var blá, sjö rauð, átta fjólublá) og liti á ósýnilegum hlutum (vindurinn var silfraður, eilífðin fjólublá, hugsanir svarthvítar).

Væri Glódís spurð hvaðan hún fékk þennan áhuga á litum og hvaðan þessi áráttukennda þörf fyrir að gera lista stafaði, vísaði hún gjarnan í eina af sínum fyrstu minningum úr barnæsku þegar hún fór með pabba sínum á myndlistarsýningu á Kjarvalsstöðum. Hún hefur sennilega ekki verið mikið eldri en fjögurra ára, pabba hennar hafði verið boðið á opnun sýningarinnar og þar sem þetta var helgin hans hafði hann ekki átt annarra kosta völ en að taka hana með sér. Hann hafði skilið Glódísi eftir í leikherberginu með hinum krökkunum á meðan hann fékk sér vínglas og blandaði geði við fólkið. Glódís var rólegt barn og hann hafði búist við því að hún myndi gleyma sér í sínum eigin heimi við að klubba og lita en fjölmenni gerði hana órólega og þegar hann kom til baka var hana hvergi að sjá. Hann þræddi innviði safnsins, alla leið út á Klambratún; svo örvæntingarfullur í leit sinni að sumir héldu að um væri að ræða gjörning á vegum listamannsins. Starfsmaður safnsins fann Glódísi að lokum inni í einu listaverkinu, myrkraklefa sem var innsiglaður með þykkum, svörtum tjöldum.

Hún hafði setið á grúfu upp við vegginn og hlustað á verkið, svo hugfangin að hún hafði hvorki tekið eftir röddunum sem kölluðu nafn hennar né fótunum sem strukust upp við hana. Í miðju klefans heyrðist yfirveguð kvenmannsrödd þylja upp lista af litum, suma þeirra þekkti Glódís en aðra hafði hún aldrei heyrt nefnda áður. Himinblár, eyðimerkurgulur, kúkabrúnn, mosagrænn, beinhvítur... Glódís sat í myrkrinu með hnén uppi við bringu og við hvert orð sem röddin mælti fylltist hugur hennar af myndum og litbrigðum.

Beinhvítur; hún sá fyrir sér hvíta strönd þakta beinum. Mosagrænn; hún stóð við stórt og oddmjótt fjall þakið mosa frá rótum að tindi. Himinblár; hún horfði upp í himinn sem var líka spegilslétt vatn, vatnsflöturinn gáraðist þegar ský sigldi eftir því og hún fylgdist með bylgjunni hverfa út fyrir sjóndeildarhringinn. Það var ekki fyrr en gripið var um axlir Glódísar og áhyggjufull rödd hljómaði í eyrum hennar að hún rankaði við sér, í myrkraklefanum hafði hún gjörsamlega gleymt stað og stund.

            Um tíu ára aldur byrjaði Glódís að halda dagbók sem hún tók með sér hvert sem hún fór. Í dagbókina skrifaði hún allt sem á daga hennar dreif, hugsanir sínar, tilfinningar og auðvitað listana. Hún hélt sig að mestu leyti út af fyrir sig en hafði vingast við nokkrar bekkjarsystur sínar sem hún hitti stundum eftir skóla. Þær skiptust á að fara heim til hvorrar annarrar, léku sér í tölvuleikjum og horfðu á raunveruleikaþætti í sjónvarpinu. Glódís, sem vanalega dró skýra línu á milli síns innra og ytra lífs, hafði meira að segja treyst stelpunum fyrir nafni stráksins sem hún var skotin í. Hann hét Sindri og hafði komið í skólann í þriðja bekk. Glódís hafði aldrei talað við hann en reyndi alltaf að sitja eins nálægt honum og hún þorði til að finna lyktina af honum. Flestir strákar á hennar aldri lyktuðu eins og hor og íþróttaskór en Sindri ilmaði eins og hafið.

            Einn daginn þegar Glódís settist við borðið sitt eftir frímínútur tók hún eftir því að eitthvað var ekki eins og það átti að vera. Skólataskan hennar lá opin á hliðinni og innihaldið flæddi út á gólf eins og garnir. Glódís heyrði pískur og kæfð hlátrasköll frá hinum enda stofunnar og þegar hún leit þangað sá hún hvar hópur bekkjarfélaga hennar stóð í hnappi í kringum eitt borðið. Athyglin var öll á strák sem sat á stól og las hægt upp úr bók sem hann hélt á. Dagbókinni hennar. Glódís hljóp í áttina að borðinu og þröngvaði sér í gegnum þvöguna þar til hún stóð andspænis stráknum. Hann var stór og luralegur gaur með óeftirminnilegt nafn, eitt af þessum grunnskólahrekkjusvínum sem í krafti kúgunar geta náð undirtökum í heilu bekkjunum þrátt fyrir að skorta bæði vitsmuni og leiðtogahæfileika. Vanalega hélt Glódís sig frá slíkum hrottum en óttinn við að fá sín dýpstu leyndarmál opinberuð gaf henni einhvern nýtilkominn kraft.

„Komdu með hana“, heimtaði hún. Strákurinn glotti bara og sagði blákalt nei.

„Ég er að lesa“, bætti hann við og hélt áfram að fletta blaðsíðunum með aulalegum ánægjusvip.

„Ég vissi ekki að þú kynnir að lesa“, sagði hún en hafði vart sleppt orðinu þegar hún fann fyrir þungu höggi í magann.

„Halt’enni“, sagði hrottinn og einhver færði hendur hennar fyrir aftan bak. Glódís fann reiðina breytast frá dökkbláum himni yfir í svart rigningarský og reyndi að slíta sig lausa. Vinkonur hennar höfðu bæst í hópinn, hún horfði á þær biðjandi en þær litu bara flóttalega undan. Hún fann tár leka niður kinnina og velti því fyrir sér hvort það væri glært eða hvort reiðin hefði litað það grátt.

Hrottinn var aftur farinn að lesa upp úr bókinni og í þetta sinn las hann hátt og snjallt fyrir allan bekkinn með þvoglumæltri röddu:

„14. febrúar. Himinninn var rauður í morgun en breyttist svo í hafbláan. Stundum velti ég því fyrir mér hvort að tilfinningar mínar breytist í takt við veðrið eða hvort það sé öfugt.“

Hrottinn tók kúnstpásu á meðan krakkarnir hlógu. Glódís vissi hvað kæmi næst og hún þráði ekkert heitar en að geta liðast upp í loftið eins og hvít gufa en það var ekkert sem hún gat gert til að forða sér. Hrottinn hélt áfram:

„Ég er skotin í strák. Hann heitir Sindri og augun hans eru á litinn eins og himinninn þegar það er nýhætt að rigna.“

Lætin í hópnum fóru stigvaxandi, hún fann hungrið magnast og hláturinn fór frá prakkaralega grænum yfir í illkvittnislega gulan. Hún reyndi að losa sig en fangavörðurinn herti bara takið.

„Hann sat við hliðina á mér í mötuneytinu í gær og ég fann lyktina af honum, hún er blá og sölt, eins og hafið á sólríkum sumardegi.“

Krakkarnir ærðust af hlátri en Glódís tók eftir því að einn þeirra hló ekki. Sindri leit til hennar skömmustulegur á svip, eins og þetta væri allt saman honum að kenna. Augun í honum voru á litinn eins og himinninn í hellidembu. Glódís starði niður í gólf og óskaði þess að hún myndi breytast í poll. Svartan poll á biksvörtu malbiki.

Sindri hætti í bekknum stuttu síðar. Sagt var að foreldrar hans hefðu skilið og hann flutt með pabba sínum til Noregs. Það breytti engu, Glódís hafði aldrei þorað að tala við hann. Eftir atvikið með dagbókina hafði hún dregið sig út úr öllu félagslífi. Vinkonurnar höfðu stöku sinnum spurt eftir henni en hún fann alltaf einhverja afsökun til að hitta þær ekki og að lokum hættu þær alveg að hafa samband. Eftir það eyddi hún flestum frístundum í herberginu sínu, þar sem hún skrifaði sögur og ljóð í dagbókina sína og hélt áfram með listana sem urðu sífellt einrænni.

Í kringum fermingu fóru listarnir að taka á sig form ljóða. Þeir hættu að vera upptalning og fóru þess í stað að einblína á stöku liti og allar mögulegar túlkanir og blæbrigði þeirra. Helsti afrakstur þessa tímabils var ljóðabálkur sem bar titilinn Rauður:

horfi inní mig

finn þig streyma

um völundarhús æða minna

tel niður dagana

að komu þinni

brýtur sér leið út

blóðmáni á sturtubotninn

Það var um þetta leyti sem Glódís komst að því að litir eru ekki til í raunheimum. Allavega ekki í hlutlægum skilningi. Henni leið eins og þetta væri stærsta uppgötvun lífs hennar fram til þessa. Hún var stödd í náttúrufræði og þau voru að læra um ljós þegar kennarinn varpaði spurningu yfir bekkinn:

„Getur einhver sagt mér hvað litir eru?“

Bekkurinn þagði en Glódís sperrti eyrun.

„Allt sem augað sér er ljós. Ljósið sem við sjáum inniheldur rafsegulbylgjur á ákveðnu tíðnibili. Litirnir koma til vegna samspils á milli tíðni og bylgjulengdar ljóssins og því hvernig augun og heilinn skynja það.“

Hún leit út um gluggann á kennslustofunni, það var bjartur og kaldur vordagur með gluggaveðri sem breytti hversdagslegu útsýninu í fegursta landslagsmálverk. Grasi vaxin hæðin fyrir neðan skólann og Esjan í fjarskanum birtust í svo skýrum dráttum að þau virtust hálfóraunveruleg. Jafnvel þó hún gerði sér grein fyrir því að það væri ímyndun þá fannst henni eins og hún gæti séð orð kennarans holdgerast í öllu fyrir utan. Hún þyrfti bara að píra augun og þá gæti hún hreinlega séð bylgjurnar í hverjum sólargeisla og hverju strái. Um kvöldið lá Glódís andvaka í rúminu sínu og minntist orða kennarans:

„Heimurinn í kringum okkur er fullur af rafsegulbylgjum, allt frá röntgengeislum með bylgjulengd sem telur aðeins nokkra nanómetra yfir í útvarpsbylgjur með allt upp í 100 kílómetra bylgjulengd. En sýnilegar bylgjur, ljósið sem við sjáum, eru bara örlítill hluti rafsegulrófsins.“

Hún hugsaði um allt ljósið sem hún gat ekki séð, alla litina sem henni voru huldir. Hún reyndi að ímynda sér heiminn handan skynjunarinnar, veruleikann eins og hann er í raun og sanni, en það eina sem hún gat hugsað um voru takmarkanir hennar eigin skilningarvita. Í kjölfar þessarar uppgötvunar byrjaði Glódís að ímynda sér og búa til sína eigin liti. Eitt ljóða hennar frá þessum tíma bar titilinn Listi yfir ómögulega liti:

liturinn á myrkrinu

sem býr

innra með þér

liturinn á draumum

risafuranna í Kaliforníu

fornari og hægari en tíminn

liturinn á svartholinu

í miðju Vetrarbrautarinnar

óendanleikinn í tóminu

liturinn á augnablikinu

þegar þú veist

að þú ert hætt að elska

*

Glódís eignaðist sinn fyrsta trúnaðarvin í menntaskóla. Kolbrún hafði byrjað ári á eftir í MH en þrátt fyrir aldursmuninn þá smullu þær saman eins og tveir legókubbar. Samnemendur þeirra og kennarar ráku margir upp stór augu þegar þær byrjuðu að hanga saman því að utan frá voru þær eins og svart og hvítt, eða kannski réttara sagt svarthvítt og regboginn. Glódís; lágvaxin og smágerð, með sitt síða ljósrauða hár, iðulega klædd í litríkar blússur og síðar kápur sem hún verslaði á netinu. Kolbrún; hávaxin og bráðþroska, með stuttklippt hár sem hún litaði stundum neongrænt eða -blátt, gjarnan klædd í víðar hettupeysur og þröngar, rifnar gallabuxur. Saman fullkomnuðu þær hvor aðra og Glódísi leið eins og Kolbrún væri fyrsta manneskjan sem skildi hana. Hún var líka fyrsta manneskjan sem Glódís treysti nógu mikið til að sýna listana sína eftir atvikið með dagbókina. Í frímínútum fóru þær saman út að reykja og í götum fóru þær heim til Kolbrúnar í Hamrahlíðina þar sem þær lásu fyrir hvor aðra ljóð og horfðu á gamlar listrænar kvikmyndir.

Ásthildur, mamma Kolbrúnar, var blind og mæðgurnar bjuggu saman í íbúð á vegum Blindrafélagsins. Í fyrsta skiptið sem Glódís fór í heimsókn til mæðgnanna hafði Ásthildur boðið hana velkomna og spurt hana til nafns. Hún sagði nafnið sitt hátt og snjallt og passaði að beina orðum sínum til Ásthildar sem hafði bara hlegið og sagt:

„Ég er blind elskan, ekki heyrnarlaus.“

Síðan þá hafði Glódís alltaf verið svolítið feimin við hana og stundum leið henni eins og Ásthildur sæi hreinlega í gegnum sig, jafnvel þótt hún gæti ekkert séð. Herbergi Kolbrúnar lyktaði eins og blanda af fornbókabúð og reykelsisverslun. Á veggjunum héngu gömul hljómsveitaplaköt með böndum sem Glódís hafði aldrei heyrt minnst á; Fleet Foxes, Arcade Fire og Boygenius. Eitt sinn þegar þær lágu saman í mosagrænum flauelssófa Kolbrúnar og hlustuðu á tónlist barst talið að strákum. Kolbrún spurði Glódísi hvort hún væri skotin í einhverjum en hún þagði bara. Það voru mörg ár síðan hún hafði hugsað um Sindra en á þessu augnabliki fylltist hugur hennar af djúpblárri mýkt. Liturinn af feimnum og sorgmæddum augum sem horfðu á hana frá hinum enda skólastofunnar.

„Kommon, finnst þér enginn sætur í skólanum?“

Glódís hrökk upp úr blámanum og horfði í augu Kolbrúnar, þau voru á litinn eins og mold og smágerðar freknurnar í kringum nefið voru eins og sandkorn sem lekið höfðu niður úr augun hennar.

„Ég meika ekki stráka. Þeir eru allir eitthvað svo ... grænir.“

„Grænir?“ spurði Kolbrún.

„Æ, þú veist. Klístraðir, eins og hor,“ svaraði hún og Kolbrún hló.

„Ertu þá meira fyrir stelpur?“

Glódís fann roða færast yfir í kinnarnar, hún hristi höfuðið og leit undan. Í sannleika sagt hafði hún aldrei velt því fyrir sér hvort hún væri hrifin af stelpum en eitthvað við spurninguna fékk hana til að fara hjá sér. Auk þess voru augu Kolbrúnar eins og bráðið súkkulaði og hún kunni ekki við að horfa í þau of lengi. Kolbrún rauf þögnina og hækkaði í græjunum.

„Ég elska þetta lag!“

Grípandi fiðlustef með taktfastri bassalínu fyllti herbergið og mjúk karlmannsrödd hóf upp raustina:

„I’d rather dance with you, than talk with you...“

Einn daginn fór Glódís með Kolbrúnu í heimsókn til ömmu hennar Jóku sem las bæði í lófa og spil og gat að eigin sögn séð „inn í þennan heim, þann næsta og allt þar á milli.“ Amma Kolbrúnar hét Járngerður en var alltaf kölluð Jóka. Hún bjó í gömlu timburhúsi í grjótaþorpinu sem hafði staðið meira og minna óbreytt áratugum saman. Þegar þær stigu inn um dyragættina mætti þeim þung blanda af sígarettureyk og brenndu kaffi og Glódísi leið hálfpartinn eins og hún hefði stigið í gegnum tímavél. Dauf ljósapera lýsti upp viðarklædda veggi sem þaktir voru málverkum með einkennilegum formum og fígúrum í skærum pastellitum. Glódís gleymdi sér við eitt málverkanna og starði inn í marglitan spíral, myndin snerist fyrir augum hennar og bak við spíralinn tók hún að greina útlínur glottandi andlits sem hún áttaði sig ekki á hvort væri vinalegt eða illkvittið. Hún hrökk upp úr leiðslunni þegar Kolbrún mælti nafn hennar og gekk á eftir henni inn í stofuna. Jóka sat í ruggustól klædd í fjólubláan flauelsslopp, með rúllur í hárinu og sígarettu í annarri hendinni.

„Hæ, amma mín.“

Kolbrún gekk yfir til Jóku og kyssti hana á kinnina.

„Sæl, elskan. Ertu með gest með þér?“

Kolbrún kynnti Glódísi og Jóka bauð stelpunum upp á kaffi. Glódís drakk ekki kaffi en þáði samt boðið og Kolbrún fór fram í eldhús til að hella upp á. Jóka pírði augun á hana í nokkur löng augnablik áður en hún tók til máls.

„Komdu aðeins nær svo ég geti séð þig betur.“

Hún fikraði sig nær Jóku sem greip utan um hönd hennar. Kræklóttir fingurnir voru sterkari en þeir litu út fyrir að vera og köld, strekkt húðin minnti á snákaskinn.

„Þú ert með furðulegustu áru sem ég hef nokkurn tíma séð, stelpa.“

Glódís vissi ekki hvernig hún átti að svara þessu svo hún sagði bara það fyrsta sem kom upp í hugann.

„Hvernig er hún á litinn?“

Jóka tók langan smók af sígarettunni áður en hún svaraði.

„Það er nefnilega málið, ég hef aldrei séð þennan lit áður.“

Það var hádegishlé og þær Kolbrún sátu hlið við hlið í sófa í Norðurkjallara sem lyktaði eins og sviti og súrt jógúrt. Þær voru að horfa á myndband í síma Kolbrúnar af mótmælum sem höfðu nýlega átt sér stað í Osló. Myndbandið, sem var búið að ganga eins og eldur í sinu um netið, sýndi hvar þrjú ungmenni stilltu sér upp fyrir framan aðaldyrnar á norska þinginu, helltu yfir sig heilum bensínbrúsa og drógu því næst fram zippokveikjara sem þau notuðu til að kveikja í sér. Í síðustu sekúndum myndbandsins sást hvernig skelfing greip um sig meðal viðstaddra og skerandi rödd heyrðist kalla eftir slökkvitæki á norsku áður en skjárinn varð svartur.

Glódís fann hvernig munnur hennar var orðinn skraufþurr og hendur hennar titruðu eins og ósvarað símtal.

„Afhverju voru þau að þessu?“

Kolbrún yppti öxlum.

„Loftslagsmótmæli eða eitthvað.“

Glódís leit upp og mætti augum slánalegs og krullhærðs stráks með langleitt andlit sem stóð nokkrum metrum álengdar.

„Voruði að horfa á myndbandið? Þetta er svo fökkað dæmi, maður.“

Hann hafði greinilega verið að fylgjast með þeim og brosti aulalega til Glódísar.

„Hæ, Nonni.“

Kolbrún stóð upp, togaði hettupeysuna sína niður og gekk til stráksins. Þau skiptust á nokkrum setningum í hálfum hljóðum og að endingu lét hann Kolbrúnu hafa lítinn pakka sem hún stakk samstundis inn á sig.

„Hvað var þetta?“ spurði Glódís þegar hún settist aftur niður.

Kolbrún seildist inn á kápuna sína og dró fram upprúllaðan plastpoka fullan af einhvers konar þurrkuðum jurtum.

„Bara smá náttúrulyf,“ svaraði hún og beit í vörina.

Sólin var hátt á lofti þegar þær beygðu inn hjá Rauðhólum. Kolbrún lagði deilibílnum við hliðina á rútu sem hópur asískra túrista streymdi út úr. Einn þeirra, eldri maður með gleraugu og hvítan hatt, stoppaði fyrir framan bílinn, brosti til þeirra og smellti mynd af þeim. Kolbrún sendi honum fingurinn en maðurinn hélt bara áfram að brosa og veifaði til þeirra áður en hann steig upp í rútuna.

„Fokking túristar.“

Kolbrún hristi hausinn og dró fram plastpokann.

„Reykjum við þetta?“ spurði Glódís og Kolbrún skellti upp úr.

„Nei, þetta eru sveppir! Maður borðar þá.“

Glódís fann roða færast yfir í kinnarnar.

„Ég vissi það alveg,“ muldraði hún og blés lokki frá enninu.

„Hey, þú þarft ekkert að gera þetta frekar en þú vilt.“

Glódís leit í augu Kolbrúnar og svo á plastpokann sem lá í kjöltu hennar. Hún hrifsaði pokann til sín, stakk hendinni ofan í hann og áður en Kolbrún náði að andmæla var hún búin að gleypa heila lúku. Það brakaði í sveppunum þegar hún tuggði og munnur hennar fylltist af beisku og þurru jurtabragði, eins og hún væri að tyggja mold.

„Róleg, þú þarft ekki að klára þetta!“

Kolbrún greip pokann aftur og hellti handfylli af sveppum í lófann á sér.

„Góða ferð“, sagði hún og skellti þeim upp í sig.

Þær fundu lúpínubeð nokkra vegalengd frá fjölmennustu túristahópunum. Breiddu úr úlpunum sínum ofan á jörðina og lögðust niður. Sólin var hátt á lofti og geislarnir teiknuðu gylltar útlínur á rauða klettana.

„Hvenær byrjum við að finna fyrir þessu?“

Kolbrún brosti og greip utan um hönd hennar.

„Ekki hafa áhyggjur, það kemur bara þegar það kemur.“

Glódís brosti til baka, hún hafði ekki tekið eftir því fyrr en nú að augun í Kolbrúnu voru ekki bara brún heldur greypt með litlum skærrauðum rákum. Rákirnar dönsuðu yfir lithimnuna eins og litlir ormar eða saffranþræðir.

„Kolbrún, það er eitthvað í augunum þínum.“

Kolbrún svaraði ekki en sjónhimnan víkkaði. Glódís færði sig nær andliti hennar, fann hlýjuna streyma á móti sér og allt í einu langaði hana ekkert frekar en að sökkva inn í þessa hlýju. Varir Kolbrúnar brögðuðust eins og fuglasöngur. Hún leyfði sér að sökkva, vafði sér inn í hlýjuna eins og í rautt flauel. Henni leið eins og kossinn hefði varað í eilífð en sennilega liðu bara nokkur augnablik þar til hún heyrði Kolbrúnu hvísla:

„Ekki.“

En Glódís var ekki tilbúin að hætta, hún vildi ekki slíta sig frá fuglasöngnum og hlýjunni og það var ekki fyrr en Kolbrún ýtti henni frá sér að hún áttaði sig.

„Ég sagði ekki! Díses.“

Kolbrún hristi höfuðið.

„Ég er ekki hrifin af stelpum og svo ertu líka besta vinkona mín.“

Augu Kolbrúnar voru orðin eins og stirðnaður trjábolur og enn á ný vildi Glódís fátt heitar en að geta horfið ofan í jörðina.

„Þú þarft ekkert að skammast þín. Án djóks, þetta er ekkert mál, ég fíla bara ekki stelpur. Ekki svona.“

Kolbrún brosti hughreystandi en vorkunn var það síðasta sem Glódís vildi á þessu augnabliki. Hún fann fyrir ótalmörgum spurningum og tilfinningum í kollinum en það sem hún vildi mest af öllu var einfaldlega að komast burt.

„Ég verð að fara.“

Glódís stóð upp og gekk í burtu. Hún heyrði Kolbrúnu kalla eitthvað á eftir sér en var þegar byrjuð að hlaupa.

Hún hrasaði í mölinni. Stóð upp og dustaði rykið af hnjánum sem skörtuðu nú sitthvorum rauðum hálfmánanum. Hún vissi ekki hversu langur tími var liðinn síðan hún tók sveppina. Kolbrún hafði reynt að fylgja henni fyrst um sinn en gefist upp þegar það var augljóst að hún vildi vera ein. Hún horfði í kringum sig, rauðbrúnn jarðvegurinn glitraði, hún pírði augun og sá að glitrið stafaði frá litlum gullmolum sem lágu á víð og dreif í moldinni. Hún vissi að þetta væru dropar sólargeisla og áttaði sig samstundis á því að þetta hafði alltaf verið svona. Hún greip handfylli af jarðvegi, moldin var rök og mjúk, lófar hennar fullir af rauðgylltri birtu. Hún sleppti moldinni og dustaði af höndunum. Rákirnar í lófum hennar voru uppþornaðir árfarvegir. Af hverju hafði hún ekki tekið eftir þessu fyrr? Heimurinn í kringum hana var ein stór fjársjóðskista og þegar hún leit upp blasti uppsprettan við. Glóði efst á himninum, demantur úr eldi, umkringdur kórónu af fljótandi gulli sem flæddi um himininn í stríðum straumum áður en þeir þéttust í dropa af fíngerðu gullregni. Hún horfði í demantinn, í miðju hans snerist hringiða, uppsprettan sjálf. Eftir því sem hún horfði lengur greindu augu hennar sífellt fleiri liti og form sem streymdu yfir himinhvolfið. Hún hafði aldrei séð svona marga liti, svo margir að ógjörningur var að greina þá í sundur. Hún starði í hringiðuna og eftir nokkur augnablik fór henni að svíða. Litlir hvítir punktar tóku að birtast fyrir augum hennar, fyrst um sinn á stærð við sandkorn en svo stækkuðu þeir og tóku að dansa yfir sjónhimnuna eins og lirfur í kjöti.

Það var þá sem Glódís áttaði sig á því að sólin er ekki gul, heldur hvít. Sólin er allir litir. En hún gat ekki litið undan. Punktarnir héldu áfram að stækka svo nú var sjónsvið hennar nánast þakið hvítum blettum. Hún heyrði einhvern kalla nafn sitt úr fjarska en hún svaraði ekki heldur hélt bara áfram að stara í brennandi ljósið.

Skáldaskúffan #5 – Mest spennandi skáldsögur flóðsins (hlutdrægt mat)

Jólabókaflóðið 2024 fer heldur rólega af stað, enda þurfa skáldin nú að keppast um athygli við hamfarastjórnmál og kosningar bæði hérlendis og Vestanhafs. Það stefnir hins vegar í einstaklega spennandi bókajól þetta árið og því langaði mig að tileinka þessu bloggi þeim fimm skáldsögum sem ég er hvað spenntastur fyrir að lesa. Þar sem ég er gagnrýnandi er rétt að taka það fram að þetta val er algjörlega byggt á mínum eigin persónulegu væntingum og er fullkomlega hlutdrægt. Flestum þessara höfunda er ég raunar það kunnugur að ég myndi veigra mér við að skrifa gagnrýni um bækur þeirra enda stendur það ekki til á þessum tímapunkti.

---

Friðsemd eftir Brynju Hjálmsdóttur

Friðsemd er fyrsta skáldsaga Brynju Hjálmsdóttur sem hefur vakið mikla athygli fyrir ljóðabækur sínar, Okfruman og Kona lítur við. Brynja er góð vinkona mín frá því í ritlist í Háskólanum og ég hef fengið að fylgjast með henni springa út sem höfundur á síðustu árum.

Á káputexta segir:

Friðsemd hefur alla tíð verið með nefið ofan í erótískum spennusögum, sem Fatima, besta vinkona hennar, framleiðir á færibandi. Hennar eigið hversdagslíf er allt annað en spennandi. Þegar besta vinkonan deyr af grunsamlegum slysförum heldur Friðsemd í háskaför og áður en hún veit af er líf hennar orðið ískyggilega reyfarakennt.

Hvílíkur húkkur! Ég hef ekki lesið bókina en heyrði Brynju lesa upp úr henni á útgáfuhófinu þar sem ég tryggði mér að sjálfsögðu eintak. Brynja er náttúrlega eitt fyndnasta og frumlegasta skáld Íslands þannig ég held að lesendur megi búast við stórfurðulegri og bráðskemmtilegri bók. Í það minnsta hlakka ég mikið til að lesa Friðsemd.

---

Gólem eftir Steinar Braga

Steinar Bragi er geitin í íslenskum furðusögum, það þarf ekkert að ræða frekar. Enda er hann mögulega eini íslenski höfundurinn sem skrifar hreinræktaðan hrylling og vísindaskáldskap og fær samt að sitja við sama borð og fagurbókmenntahöfundar. Síðustu tvær bækur Steinars, Truflunin og Dáin heimsveldi voru gjörsamlega truflaðar (pun intended) og mesta furða að enginn kvikmyndaleikstjóri sé búinn að pikka þær upp til aðlögunar því þær eru með því allra besta sci-fi sem komið hefur út á íslenskri tungu.

Ég veit ekkert meira um Gólem annað en það sem stendur á káputexta en það er líka alveg nóg fyrir mig:

Grípandi saga úr myrkum framtíðarheimi. Ung kona vinnur fyrir valdamikið fyrirtæki við að lengja líf ríkasta fólks heims. Dag einn er tilvist fyrirtækisins ógnað með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.

---

Breiðþotur eftir Tómas Ævar Ólafsson

Tómas Ævar er annar skáldvinur minn úr ritlistinni sem hefur nú sent frá sér sína fyrstu skáldsögu sem ber titilinn Breiðþotur en hann hefur áður gefið út ljóðabókina Umframframleiðsla. Tómas og Brynja héldu sameiginlegt útgáfuhóf á Loft Hostel í síðustu viku sem var einstaklega skemmtilegt en þótt þau séu bæði með svipaðan bakgrunn er ljóst að bækur þeirra eru eins ólíkar og hugsast getur.

Á káputexta segir um Breiðþotur:

Gagnaleki skekur heimsbyggðina. Þeir sem lýsa yfir ábyrgð krefjast róttækra aðgerða í loftlagsmálum. Áhrifa lekans gætir hjá krökkunum í Þorpinu. Verið er að undirbúa Þorpið undir næsta gagnaleka, þann sem mun afhjúpa öll leyndarmálin. Breiðþotur er grípandi saga um vináttu og söknuð, tæknihyggju og uppgang öfgaafla.

Ég heyrði Tómas lesa upp úr bókinni á útgáfunni og var mjög hrifinn. Breiðþotur virðist vera útpæld skáldsaga stútfull af hugmyndafræði og pælingum um samtímann. Enn fremur virðist hún hafa einhvern alþjóðlegan tón sem finnst aðeins hjá höfundum sem eru vel lesnir í því sem er að gerast í erlendum nútímaskáldskap og minnti mig á Pedro Gunnlaug Garcia, annan frábæran íslenskan höfund.

---

Eldri konur eftir Evu Rún Snorradóttur

Eva Rún Snorradóttir er einn af áhugaverðustu listamönnum sinnar kynslóðar. Hún starfar jöfnum höndum sem sviðslistamaður og rithöfundur og hefur ítrekað sent frá sér verk sem ögra viðteknum venjum og eru í senn ískyggilega næm og óborganlega fyndin. Eldri konur virðist ætla að tikka í bæði þessi box en ég heyrði Evu Rún lesa upp úr handriti bókarinnar á ljóðakvöldi Queer Situations, bókmenntahátíðar sem hún og Halla Þórlaug skipulögðu. Ég held að ég geti með sanni sagt að þessi upplestur var einn sá fyndnasti sem ég hef nokkurn tíma heyrt á bókmenntaviðburði, enda var allur salurinn grenjandi af hlátri undir lok hans. Ég er því einstaklega spenntur að lesa Eldri konur og er viss um að bókin muni koma mér á óvart.

Á káputexta bókarinnar segir:

Ung kona gefur rapport af þráhyggju sinni fyrir eldri konum og rekur líf sitt frá barnæsku til fullorðinsára gegnum frásagnir af konum sem hafa heltekið hana. Eldri konur er röntgenmynd af ástandi. Við kynnumst konunni með ólíkum brotum af sögu hennar, uppvexti í flóknum heimilisaðstæðum, mismunandi vinnustöðum, vináttu, ástum, sigrum og ósigrum.

---

Mikilvægt rusl eftir Halldór Armand

Halldór Armand hefur heldur betur stimplað sig inn í bókmenntalífið sem einn sterkasti skáldsagna- og pistlahöfundur þúsaldarkynslóðarinnar. Mikilvægt rusl er hans fimmta skáldsaga og er fyrsta bók Halldórs sem er sjálfútgefin, áhugavert útspil sem verður spennandi að sjá hvernig gengur. Síðasta bók Halldórs, skáldsagan Bróðir, kom út 2020 og er að mínu mati ein besta íslenska skáldsaga þessa áratugar. Ég er því einkar spenntur að lesa Mikilvægt rusl þótt ljóst sé að hún er töluvert frábrugðin síðustu bókum höfundar. Ég heyrði Halldór lesa upp úr Mikilvægt rusl á útgáfuhófinu sem haldið var í Góða hirðinum í síðasta mánuði og af því sem ég heyrði er bókin bæði spennandi og húmorísk. Hún gerist árið 2008 í hruninu sem mér finnst mjög spennandi því núna er loksins liðinn nógu langur tími til að hægt sé að skrifa sannfærandi sögulegar skáldsögur um þetta tímabil og Halldór hefur sýnt það með fyrri bókum sínum að hann er einstaklega lunkinn í því að lýsa tíðaranda.

Á káputexta bókarinnar segir:

Daginn sem forsætisráðherra Íslands biður Guð að blessa þjóðina finnur öskukallinn Gómur Barðdal afskorið mannsnef í ruslatunnu við glæsihýsi í Þingholtunum. Skömmu síðar er frændi hans, seinheppna skáldið Geir Norðann, ráðinn sem ljóðakennari inn á þetta sama heimili. Hver á þetta nef? Hvernig endaði það í ruslatunnu?

---

Þar hafið þið það! Þær fimm skáldsögur sem ég hlakka hvað mest til að lesa í Jólabókaflóðinu 2024. Vissulega hefði ég getað talið upp margar fleiri en ég ákvað að halda við mig fimm og hver veit nema ég geri sambærilegan lista yfir ljóðabækur. Við sjáumst svo bara í næsta útgáfuhófi.

ÞSH, 3. nóvember 2024.