top of page


Now, some guys, they just give up livin'

And start dying little by little, piece by piece

Some guys come home from work and wash up

Then go racin' in the street

 

-Bruce Springsteen, Racing in the Street


 

Ég bý í nýbyggingu á Mýrargötu, 45 fermetra íbúð á þriðju hæð fjölbýlishúss, þaðan sem ég hef fullkomið útsýni yfir byggingarsvæði sem vindurinn gnauðar um og fjögurra stjörnu hótel. Ég þarf að ganga í gegnum hótelinnganginn til þess að komast að íbúðinni minni vegna þess að verktakarnir hafa enn ekki klárað að helluleggja við aðalinnganginn og þegar ég fer til og frá vinnu mæti ég iðulega starfsmönnum hótelsins sem sitja í portinu ofan á kössum af byggingarefni og reykja. Ég „á“ þessa íbúð, eða í það minnsta er nafn mitt á tugmilljón króna láninu sem bankinn veitti mér til að kaupa hana, þó svo að ég sé enn tæknilega séð ekki orðinn fullgildur eigandi hennar. En nóg um það. Á svo gott sem hverri nóttu sem ég hef gist í þessari íbúð, sem eru orðnar þónokkrar frá því ég flutti inn í mars 2024, heyri ég vélagný sem hefst einhvern tíma í kringum miðnætti; drunur í sprengihreyflum og ískur í dekkjum sem sleikja malbikið á nokkuðhundruð kílómetra hraða á klukkustund. Þetta eru mennirnir (ég ætla að gefa mér að þetta séu mestmegnis karlmenn) sem kjósa að nýta þessar síðustu stundir dagsins til þess að keppa í spyrnu úti á Granda.


Hingað til hefur þetta ekki truflað mig, ég á auðvelt með að sofa í gegnum alls kyns hávaða, ef ég á annað borð sofna, en mér finnst eitthvað ljóðrænt við þetta. Raunar svo ljóðrænt að ég birti stutt myndskeið í story á Instagram með sömu yfirskrift og varð titill þessa pistils (ég læt myndskeiðið fylgja með hér að neðan). Myndskeiðið var auðvitað, eins og flest allt sem ég pósta á Instagram, sett fram í ákveðnum hálfkæringi til þess að fiska viðbrögð fylgjenda minna, en ég kemst ekki hjá þeirri hugsun að eitthvað við þessa upplifun risti dýpra. Kannski er það þó bara minn rómantíski og tilgerðarlegi hugur sem reynir að finna dýpri merkingu í handahófskenndu áreiti og búa til persónulega narratívu þar sem engin er fyrir. Löngu áður en ég flutti hingað á Mýrargötu skrifaði ég nefnilega ljóð sem innihélt eftirfarandi ljóðlínur (ég læt líka upprunalega ljóðið fylgja með í heild hér að neðan):

 

ef ég væri frumlegra skáld

myndi ég líkja tilfinningunni við eitthvað óvænt og sértækt

kríur að hausti að búa sig undir langflugið til Suður-Íshafsins

einmana jöklasóley í blindbyl uppi á hálendi

eða mótorhjól um miðja nótt, tætandi upp malbikið á bílaplaninu hjá Byko á Granda

 

Ég verð að viðurkenna að mér fannst eithvað skemmtilega skáldlegt við það að þessar ljóðlínur mínar frá 2021/2022 skyldu raungerast þegar ég flutti í mína fyrstu íbúð, eins og ég hefði hreinlega manifestað þær inn í veruleikann. En auðvitað er það hápunktur drambsins að hugsa svona, líklegasta skýringin er sú að ég hafi einhvern tíma heyrt þessar sömu drunur berast frá Grandanum þegar ég bjó síðast í Vesturbænum, á Bræðraborgarstíg 2014-2019. Að þær hafi smeygt sér inn í undirmeðvitund mína og svo fundið sér leið út í ljóði nokkrum árum síðar. Að eina ástæðan fyrir því að ég eigna þessum spyrnudrunum einhverja ljóðræna merkinu í lífi mínu sé sú að ég hlusta á þær einmitt þegar ég er að reyna að sofna, sem er sá tími sólarhringsins þegar maður er berskjaldaðastur fyrir órökréttum og ljóðrænum hugsunum.


Eða hvað? Hvað fær menn til þess að keppa í spyrnu niðri á Granda nótt eftir nótt? Eru þeir að reyna að sanna eitthvað fyrir sjálfum sér og öðrum? Eða hafa þeir kannski bara einlægan áhuga á hraðskreiðum bílum? Eru þeir ef til vill að leita að sömu tilfinningu og ég upplifi þegar ég keyri út úr bænum á sólríku hausteftirmiðdegi, stíg bensíngjöfina í botn og öskursyng alla Darkness on the Edge of Town plötuna með Bruce Springsteen á leiðinni í bústaðinn? Hver veit. Kannski spyrna þessir menn, einmitt fyrir mig. Kannski keyra þeir hring eftir hring á sínum öskrandi tryllitækjum; niður Hringbraut með skarpri hægribeygju í gegnum hringtorgið hjá Ánanaustum, beint í gegnum næsta hringtorg og inn á Fiskislóð þar sem allar óseldu og ólesnu bækurnar mínar standa og rykfalla í vöruskemmu Forlagsins. Kannski spyrna þeir vitandi það að í nýbyggingu á Mýrargötu liggur skáld á fertugsaldri í hálfu rúmi og hlustar á vélagnýinn. Því eins og skáldvinur minn Lommi sagði: „Hvað er lífið annað en spyrna við moldina.“ Kannski þess vegna ligg ég andvaka á hverri nóttu, hlusta á menn keppa í spyrnu úti á Granda og hugleiði minn eigin dauðleika. Því ég veit að ég þarf að spyrna á móti.

 

ÞSH, 5. október 2024.



 


sjávarföll

 

ef ég væri frumlegra skáld myndi ég líkja tilfinningunni við eitthvað

óvænt og sértækt

kríur að hausti að búa sig undir langflugið

til Suður-Íshafsins

einmana jöklasóley í blindbyl uppi á hálendi

eða mótorhjól um miðja nótt, tætandi upp malbikið

á bílaplaninu hjá Byko á Granda

 

en það eina sem hún minnir mig á eru sjávarföllin

sem koma og fara eins og þeim sýnist

 

skola stundum hlutum á land

upplituðum fiskikörum og veðruðum stígvélum

eins og áminningu

um allt það sem við þykjumst ekki sjá

en þurfum að takast á við

 

skola stundum hlutum á haf út

molnandi ígulkerjum og rotnandi fuglshræjum

eins og áminningu

um allt það sem við getum ekki horft fram hjá

en verðum að leggja til hliðar

 

ligg í hálfu rúmi og hlusta

fjarar inn, fjarar út

 

(úr Manndómur, Mál og menning, 2022)



 



57 views0 comments
Writer's pictureÞorvaldur Sigurbjörn Helgason

Updated: Sep 30



Ég hef ekkert farið í grafgötur með það að Adam Zagajewski (1945-2021) er mitt uppáhalds ljóðskáld. Ég birti til að mynda grein í Tímariti Máls og Menningar haustið 2022 undir yfirskriftinni „Ljóðin sem breyttu lífi mínu“ þar sem ég fjallaði meðal annars um ljóðið Eldingu eftir Zagajewski en það ljóð á sérstakan stað í hjarta mínu (og raunar á líkama mínum því ég er með upphafslínu þess tattúveraða á hægri handlegg minn). En allavega, í sumar þá las ég nýjustu og síðustu ljóðabók Zagajewskis sem kom út á pólsku tveimur árum áður en hann lést 2021. Bókin heitir True Life og kom út í enskri þýðingu Clare Cavanagh hjá Farrar, Straus and Giroux 2024. Síðasta bók hans þar á undan, Asymmetry, var fremur óspennandi og því var ég pínu stressaður fyrir því að lesa þessa síðustu bók meistarans. Ég hefði hins vegar ekki þurft að hafa neinar áhyggjur því bókin er alveg stórgóð. Þótt hún sé vissulega fremur lágstemmd og hversdagsleg þá er Zagajewski mjög beittur og kjarnyrtur í ljóðum sínum í True Life og í þeim má einnig finna ýmsar hliðstæður við fyrri verk skáldsins. Ég ákvað því að snara tveimur ljóðum úr bókinni yfir á íslensku og langar að birta þau hér í þessu fyrsta skáldabloggi mínu. Fyrra ljóðið, Upplýsing (Enlightenment á ensku), finnst mér vera eins konar framhald eða eftirmáli við ljóðið Elding sem skrifað var nokkrum áratugum fyrr en íslensk þýðing af því birtist í þýðingasafni Jóns Kalmans Stefánssonar Undir vernd stjarna sem kom út 2013 hjá Bjarti og voru mín fyrstu kynni af verkum Zagajewskis. Elding hefst á upphafslínunni „Við skildum fátt í lífinu og þráðum þekkingu“ sem kallast á við línuna „... ég held að ég hafi leitað þekkingar / (án uppgjafar)“ í Upplýsingu. Eins klisjulega og það hljómar þá hefur þessi upphafslína Eldingar orðið að eins konar lífsmottói mínu og einhvern veginn þreytist ég aldrei á þessu ljóði. En ég ætla ekki að endurtaka mig og ef einhver eru áhugasöm um þetta get ég sent þeim TMM greinina mína. Hér að neðan má lesa ljóðin tvö sem ég þýddi og svo læt ég fylgja með ljósrit af ljóðinu Elding í meistaralegri þýðingu Jóns Kalmans.


ÞSH, 30. september 2024.



 


Fjöll


Þegar nóttin nálgast

eru fjöllin hrein og tær

– eins og heimspekinemi

fyrir próf.


Skýin fylgja myrkvaðri sólinni

til skuggsæls enda götunnar

og koma sér hæglega á brott,

en enginn grætur.


Horfðu, horfðu af áfergju,

þegar húmar að,

horfðu óseðjandi,

horfðu óttalaus.



Upplýsing


Ljóðlistin er bernska siðmenningarinnar,

sögðu heimspekingar upplýsingarinnar,

það sama sögðu prófessorarnir okkar í Póllandi, langir og mjóir

eins og upphrópunarmerki sem hefur glatað trúnni.


Ég vissi ekki hverju ég átti að svara þá,

ég var ennþá fremur óþroskaður,

en ég held að ég hafi leitað þekkingar


(án uppgjafar) í ljóðum

og einnig ákveðinnar hófstilltrar brjálsemi.

Ég uppgötvaði, löngu síðar, stundargleði

og einsemdarinnar myrku sátt.




40 views0 comments
bottom of page